ΥΓΡΟΤΟΠΟΙ ΚΑΙ ΡΕΜΑΤΑ Ανάπλαση ή μπάζωμα ;

Η Ελληνική Εταιρία Προστασίας της Φύσης ΕΕΠΦ είχε οργανώσει τον Δεκέμβρη του 2016  μιαν εκδήλωση με θέμα: «Οικολογική αποκατάσταση σε ρέματα και υγροτόπους της Αττικής» με ομιλία του Δρα Σταμάτη Ζόγκαρη και στη συνέχεια συζήτηση.

Ο Σταμάτης Ζόγκαρης εργάζεται στο Ελληνικό Κέντρο  Θαλάσσιων Ερευνών (ΕΛΚΕΘΕ) όπου ερευνά την οικολογία, τη βιογεωγραφία και τη «βιοεκτίμηση» των ποταμών. Πρόσφατα συνέβαλε στην οριοθέτηση περισσότερων από 70 υγροτόπων σε έργο θεσμοθέτησης της προστασίας τους στο Ρυθμιστικό Σχέδιο Αθήνα-Αττική 2021 (Ν. 4277/2014). Από τα μέσα της δεκαετίας του ’80 ασχολείται σαν ερευνητής και μελετά τους υγροτόπους της Αττικής. Ένα από τα πάθη του είναι τα ψάρια, έχει επίσης μεγάλη ερευνητική εμπειρία στα πουλιά και τη βλάστηση των νερών. Έχει εργαστεί στο σχεδιασμό και την ολοκλήρωση έργων οικολογικής αποκατάστασης ποταμών, υγροτόπων και παρόχθιων ζωνών σε Ελλάδα, Καναδά και Κύπρο.

Στην ομιλία του διάλεξε να περιλάβει 3 μόνο περιοχές από τις πιο εξέχουσες για την βιοποικιλότητά τους και με τις 2 πρώτες τουλάχιστον χαρακτηρισμένες από τον Νόμο 4177/14 σαν πρώτης προτεραιότητας προστασίας, τον υγροβιότοπο Αρτέμιδας, το Ρέμα και την εκβολή Ραφήνας και το Φαληρικό Δέλτα. Κι αυτό όχι ενδεικτικά, αλλά γιατί οι συγκεκριμένες θέσεις είναι οι πλέον ώριμες, που με μικρές παρεμβάσεις επιδέχονται οικολογική ανάπλαση και αναζωογόνηση.

Στο κομμάτι που αφορά την Αρτέμιδα (11.50'' έως 17.30'' στο βίντεο) ο κ. Ζόγκαρης περιέγραψε τον υγρότοπο σαν ένα ειδυλλιακό σημείο σήμερα, που ο παρατηρητής έχει την

ευκαιρία εύκολα να χαρεί ποικιλία από είδη πουλιών, αγριόπαπιες, κορμοράνους, ερωδιούς. κ.ά.  Αναφέρθηκε στις μεγάλες αμαρτίες του παρελθόντος, ιδιαίτερα μετά τις ξηρασίες στα τέλη της δεκαετίας του 80, με τις εκατοντάδες φορτηγά από μπάζα και οικοδομικά υλικά που αλλεπάλληλα εναποτέθηκαν εκεί, καθώς και τις αυθαίρετες κατασκευές και χρήσεις, γνωστές λίγο πολύ στους ντόπιους (γήπεδο μπάσκετ, συναυλίες αξημέρωτες, χώρος πάρκιγκ για τους λουόμενους κλπ.), με εξαίρεση μια πρωτοβουλία πολιτών και δήμου γύρω στο 2007 για γενναίο ξεμπάζωμα, που αποκάλυψε τμήμα της λιμνοθάλασσας και επέτρεψε την επέκταση σ’ αυτό της φυσικής βλάστησης με αλόφυτα (αρθρόκνημα, σαλικόρνια κλπ).   

Η πυκνή οικιστική δραστηριότητα που ακολούθησε αύξησε τα επιφανειακά ύδατα σ’ αυτή τη λεκάνη απορροής, με συνέπεια ο υγροβιότοπος να διατηρεί νερό όλο το χρόνο.

Με τίποτα δεν αρκεί, κατέληξε ο ομιλητής, να διατηρηθεί η περιοχή ως έχει. Δεν κοστίζει τίποτα, παρά συνηθισμένες χωματουργικές εργασίες, για να επεκτείνει ο δήμος το ξεμπάζωμα γύρω απ’ το γήπεδο μπάσκετ δημιουργώντας μικρές ξεχωριστές λιμνούλες, καθώς επίσης  και προς τον Άγιο Σπυρίδωνα, επεκτείνοντας τα νότια όρια της λίμνης.

………………………………………………………………………..

Ενδιαφέρον είχαν και οι σκέψεις και τοποθετήσεις από μέρους του κοινού. Μερικά αποσπάσματα :

“…. Ας δούμε το θέμα πρακτικά. Εγώ σαν απλός πολίτης δεν έχω τη γνώση και βλέπω πολύ θετικά τα έργα που κάνει ο δήμος για να καθαρίσει τον τόπο απ’ τη βρωμιά – γιατί εγώ μπορεί να το βλέπω σαν βρωμιά, άμα είναι γεμάτο σκουπίδια – και  να φτιάξει «ωραίους» διαδρόμους με τσιμέντα που να καθαρίζονται και πιο εύκολα…  Ο στόχος μας πρέπει να είναι η μετάδοση σε ευρεία κλίμακα της γνώσης της πραγματικής αξίας και παράλληλα μια πολύ καλά θεμελιωμένη μελέτη που να δείχνει ότι αυτό είναι εφικτό. Μπορεί με τα ίδια ή με λιγότερα χρήματα να γίνει κάτι πιο μακροχρόνιο και πιο αποδοτικό. Όταν ένας αιρετός βρίσκεται στην Περιφέρεια ή στον Δήμο, τον ενδιαφέρουν οι ψηφοφόροι του. Αν οι ψηφοφόροι του λένε « Εδώ Δήμαρχε είναι τόπος σκουπιδιών, βάλε μια μπουλντόζα να καθαρίσεις» αυτή είναι η εύκολη λύση. Εκεί πρέπει να στοχεύσει η Εταιρεία, οι ομάδες και όλοι.”

“….Πολύ σημαντικό πράγμα είναι η άγνοια των στελεχών της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, και των αιρετών, αλλά και των μηχανικών που δουλεύουν στους δήμους, άγνοια για κάποιες ήπιες επεμβάσεις που μπορούν να βελτιώσουν και τα ρέματα, αλλά και την ζωή στην πόλη γενικότερα. Ένας στόχος που θα μπορούσε να υπάρχει είναι κάποια εκπαίδευση προς αυτούς, δηλαδή, προς τα στελέχη των δήμων.”

“… Υπάρχει ολοένα και μεγαλύτερος αριθμός ανθρώπων που ενδιαφέρονται, ειδικά όσοι κατοικούν γύρω από υδροβιότοπους, ένα κοινό που παρακολουθεί τις περιοχές αυτές και μπορεί αμέσως να τροφοδοτήσει την τοπική αυτοδιοίκηση και τις κεντρικές διευθύνσεις, αν συμβαίνει κάτι. Παράδειγμα τα Λεγρενά, όπου έκταση εκχερσώθηκε απ’ το Δήμο για τη δημιουργία πάρκιγκ λουομένων, κι όπου αμέσως κάτοικοι εκεί από τοπικές οργανώσεις το εντοπίσανε και το μπλοκάρανε, ενημερώσανε τη Δασική Υπηρεσία και άλλες αρχές. Το ερώτημα είναι που μπορούν να απευθύνονται κάτοικοι με τέτοιες ευαισθησίες σε θέματα αποκατάστασης, για να πάρουν την κατάλληλη καθοδήγηση. “

“….Συχνά, φορείς και πολίτες, θέλοντας να παρέμβουν μπορεί να κάνουν ζημιά, αντί για καλό. Να φτιαχτεί η κατάλληλη υποδομή, με ένα τηλέφωνο άμεσης ανάγκης, μια γραμμή βοήθειας, πανελλαδική, για να μπορούμε να παρέχουμε αυτή την πληροφορία. Ύστερα, δεν αρκεί να σπεύδουμε να προλάβουμε τις ζημιές και να αποτρέπουμε τις καταστροφές, πρέπει να γίνει πλατειά προβολή από τα μέσα και διαδικτυακά για το τι είναι φύση, να καταλάβει ο κόσμος τι είναι αυτό που χάνει.”

“… Μιλάμε για αποκατάσταση του τοπίου. Πίσω απ’ αυτό κρύβεται η αποκατάσταση συγκεκριμένων ενδιαιτημάτων-οικοτόπων, με συγκεκριμένη σύνθεση ζωικών ειδών, χλωρίδας. Δε μας λείπει η εμπειρία, έχουμε στελέχη, και το ΕΛΚΕΘΕ (Ελληνικό Κέντρο Θαλάσσιων Ερευνών) και η ΕΕΠΦ (Ελληνική Εταιρεία Προστασίας της Φύσης)  και τα πανεπιστήμιά μας και τα ερευνητικά κέντρα που θα μπορούσαν να υποδείξουν λύσεις και να λειτουργήσουν συμβουλευτικά σε τέτοιου είδους αποκαταστάσεις.”

“…. Βασικό και πρωταρχικό είναι να σταματάμε τη ζημιά και δεύτερο να αποτρέπουμε αυθαίρετες  παρεμβάσεις (π.χ. Λεγρενά). …Ειπώθηκε ότι υπάρχει άγνοια στα στελέχη των δήμων και χρειάζεται να τους επιμορφώσουμε. Το χειρότερο δεν είναι ότι δεν έχουν γνώση, το χειρότερο είναι ότι              Δ Ε Ν   Θ Ε Λ Ο Υ Ν   και να μάθουν, έχουν μια άλφα νοοτροπία, δεν πρόκειται να την αλλάξουν. Αυτό είναι το δράμα στη χώρα μας. Έχουμε έλλειμμα περιβαλλοντικής συνείδησης και αυτή τη δεδομένη στιγμή είμαστε μειοψηφία. Τι πρέπει λοιπόν να κάνουμε ; Τα μεγάλα πράγματα από τις μειοψηφίες συνήθως γίνονται, τις συνειδητοποιημένες και τις οργανωμένες. Πρώτον, πρέπει να είμαστε οργανωμένοι σε φορείς της τοπικής κοινωνίας, για να μην υπάρχουν σκόρπιες ενέργειες και οι μεμονωμένοι πολίτες να βρίσκουν μια στέγη και να μπορούν να λειτουργήσουν.  γιατί έτσι πολλαπλασιάζονται οι δυνατότητες.  Δεύτερο και πολύ σημαντικό, γιατί πάντα θα πέφτεις σε ντουβάρι, χρειάζεται και σκληρή γλώσσα πολλές φορές.”

“… Πέρα απ’ την καλή προαίρεση, πρέπει εσείς οι ειδικοί να συνδεθείτε με τις τοπικές κοινωνίες.”

Εμείς, κλείνοντας το σημείωμα αυτό, θα παραθέσουμε τα μέτρα προστασίας όπως τα προβλέπει ο νόμος :

Απαγόρευση δόμησης, επιχωμάτωσης, άσκησης οχλουσών δραστηριοτήτων και κάθε δραστηριότητας που υποβαθμίζει την οικολογική κατάστασή τους. Επιτρέπεται η διενέργεια παρεμβάσεων οικολογικής αποκατάστασης, η επίσκεψη με σκοπό την αναψυχή και την επιστημονική έρευνα και η περίφραξη ιδιαίτερα ευαίσθητων τμημάτων που χρήζουν απόλυτης προστασίας. Είναι δυνατόν επίσης να επιτρέπεται η διαμόρφωση υπαίθριων εγκαταστάσεων αναψυχής και παρατήρησης της βιοποικιλότητας και του τοπίου. Οι υποδομές επίσκεψης και εκπαίδευσης διασφαλίζουν την ισότιμη πρόσβαση ατόμων με ειδικές ανάγκες στις περιοχές αυτές. Παρατήρηση : Οι εν λόγω παρεμβάσεις είναι επιτρεπτές στο μέτρο που έχουν τηρηθεί οι προβλεπόμενες από την περιβαλλοντική νομοθεσία διαδικασίες.