ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ, NAI !!! ΑΛΛΑ ΠΩΣ ;

Ο θεσμός της δημόσιας διαβούλευσης είναι εντελώς πρόσφατος στα πολιτικά πράγματα της νεοελληνικής πραγματικότητας.

Η συμμετοχή του Έλληνα πολίτη εξαντλείται κύρια στο να ασκεί το εκλογικό του δικαίωμα για την εκλογή της κεντρικής κυβέρνησης, των δημοτικών αρχών, μέχρι και των αντιπροσώπων στο Ευρωκοινοβούλιο, μέσα στα πλαίσια της αντιπροσωπευτικής μας δημοκρατίας.

Ένα δείγμα άμεσης δημοκρατίας είναι τα δημοψηφίσματα, που όπως ξέρουμε εφαρμόζονται  σε πολλές χώρες της Ευρώπης, σπάνιο είδος για την Ελλάδα.

Οι πολίτες/δημότες εκδηλώνουν βέβαια την αντίδρασή τους με τις μαζικές διαδηλώσεις, πορείες, συλλογές υπογραφών κλπ, απέναντι σε μέτρα και αποφάσεις που κρίνουν πως παραβιάζουν δικαιώματά τους. Άλλο όμως οι εκδηλώσεις διαμαρτυρίας και άλλο η προσωπική συμβολή με επεξεργασμένες απόψεις και προτάσεις πάνω σε εισηγήσεις και κείμενα που θα καταλήξουν αύριο σε νόμους του κράτους ή και σε αποφάσεις των δημοτικών αρχών.

Ποτέ πριν, μέχρι εντελώς πρόσφατα, δε δινόταν στον πολίτη η δυνατότητα να εκφράσει άμεσα (κι όχι μέσω του αντιπροσώπου του βουλευτή, δημοτικού συμβούλου, κλπ.) την άποψή του για θέματα που τον αφορούν  και η άποψή του αυτή να γίνεται γνωστή στο ευρύ κοινό και να λαμβάνεται υπόψη. 
Σαν αποτέλεσμα, δεν έχει ακόμα αναπτυχθεί πλατιά η αντίστοιχη κουλτούρα της συμμετοχής και της παρέμβασης, αντίθετα, διατηρείται από πολλούς η νοοτροπία της μοιρολατρείας και της ηττοπάθειας, αφού «άλλοι αποφασίζουν».

Νεώτεροι θεσμοί, που έχουν θεσπιστεί κυρίως κάτω από την πίεση της υποχρέωσης εναρμόνισης της δημόσιας διοίκησης με τα ευρωπαϊκά κεκτημένα, καθιερώνουν το συμμετοχικό δικαίωμα για τον πολίτη, δίνοντας του πρόσβαση στην ενημέρωση και βήμα για να κοινοποιεί την άποψή του. Οι διαδικασίες αυτές υποστηρίζονται σήμερα μέσω των σύγχρονων ηλεκτρονικών συστημάτων.

Το πρόγραμμα της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης (OPENGOV) έχει ήδη μπει σε εφαρμογή από το 2009 και δίνει τη δυνατότητα στον καθένα από μας να σχολιάσει τα άρθρα των νομοσχεδίων πριν κατατεθούν στη Βουλή. Η ΔΙΑΥΓΕΙΑ άρχισε να λειτουργεί το 2011, υποχρεώνοντας τα όργανα της δημόσιας διοίκησης και της τοπικής αυτοδιοίκησης να αναρτούν τις αποφάσεις τους στο διαδίκτυο, που τότε μόνο καθίστανται έγκυρες, παίρνοντας τον χαρακτηριστικό κωδικό ΑΔΑ. Τέλος, με τον Καλλικράτη το 2010 εισάγεται ο θεσμός της Δημοτικής και Περιφερειακής Επιτροπής Διαβούλευσης.

Στο σύνολό τους οι θεσμοί αυτοί κινούνται στη λογική :

α) της ενθάρρυνσης της συμμετοχής των πολιτών και δημοτών στη λήψη των αποφάσεων που αφορούν τη ζωή τους, με αξιοποίηση των σχολίων και των προτάσεών τους,

β) της δημοσιοποίησης της δημόσιας πληροφορίας και των δημόσιων εγγράφων και επόμενα

γ) της προώθησης της διαφάνειας και της λογοδοσίας των αρχών.

 . . . . . . . . . .

Θα πει κανείς και με το δίκιο του, πως,  και αν θεσμοθετήθηκαν, δε σημαίνει κιόλας πως αυτόματα λειτουργούν.                                                                                                                                                                                                

Έχει ο πολίτης κάποια εγγύηση ότι η άποψη που μπαίνει στον κόπο να καταθέσει θα ληφθεί υπόψη ;                                                                                                                                                                                              

 Ή μήπως η συμμετοχή του αυτή πραγματοποιείται «για τα μάτια» και μόνο, και ο ίδιος χρησιμοποιείται για να νομιμοποιεί τις επιλογές της διοίκησης ;

Επομένως, είναι αναγκαία κάποια διαδικασία για να αξιολογείται κατά πόσο οι θεσμοί αυτοί αγγίζουν τους στόχους τους στην πράξη, μέσα στο χρονικό διάστημα που βρίσκονται σε ισχύ, ώστε να βγουν τα αναγκαία συμπεράσματα για τη λειτουργία τους στο μέλλον.

. . . . . . . . . . .

Η εμπειρία μας απ’ το δικό μας Δήμο δείχνει πως μάλλον απρόθυμα η δημοτική αρχή έχει ανταποκριθεί στο πρόταγμα αυτών των θεσμικών αλλαγών. Εύκολα διαπιστώνει κανείς πως :

Η δημοσιοποίηση των αποφάσεων των οργάνων του Δήμου στην ιστοσελίδα του Δήμου αμελείται συστηματικά ή καθυστερεί απαράδεκτα.

Οι ανακοινώσεις – προσκλήσεις των συνεδριάσεών τους είναι κατά κανόνα ελλειπείς, και έχουν διατυπωθεί με τέτοιο τρόπο που κανείς δεν μπορεί να καταλάβει τι ακριβώς περιλαμβάνει η ημερήσια διάταξη και ποιον αφορά.                                               

Δηλαδή μάλλον συσκοτίζουν, παρά ενημερώνουν.                                                   

Γεγονός που έχει καταγγελθεί επανειλημμένα.

Με άλλα λόγια, η πρακτική είναι “όσοι λιγότεροι γνωρίζουν, τόσο το καλύτερο”.

Όσο αφορά στη λειτουργία της Δημοτικής Επιτροπής Διαβούλευσης τα πράγματα δεν είναι καλύτερα. Η διαβούλευση αντιμετωπίζεται από τον δήμο μας σαν πάρεργο και αγγαρεία, και, όποτε πραγματοποιείται, γίνεται με τρόπο που απλά δίνει το «άλλοθι» μιας κατ’ επίφαση μόνο δημοκρατικής διαδικασίας, ενώ υποβαθμίζεται ο ρόλος της, αμφισβητείται από τα μετέχοντα μέλη το ουσιαστικό της περιεχόμενο, άρα και το νόημα της συμμετοχής τους σ’ αυτήν.  

Το αποτέλεσμα θα είναι, σε βάθος χρόνου, ο θεσμός να μαραζώσει, να ατονίσει και να εκφυλιστεί.

Για να λειτουργήσει η Δημοτική Επιτροπή Διαβούλευσης μέσα στο πνεύμα που διέπει τον θεσμό και να παίξει το γνωμοδοτικό και συμβουλευτικό της ρόλο, ώστε να αναδείχνονται  τα ζητήματα που απασχολούν τον Δήμο και να γίνεται συζήτηση ουσίας, με τρόπο εποικοδομητικό,  είναι απαραίτητο να εξασφαλίζονται κάποιοι όροι.

Να συγκαλείται τακτικά, τουλάχιστον μια φορά στους τρεις μήνες, ή και συντομώτερα.

Η επιλογή των θεμάτων να γίνεται ιεραρχικά και κατά προτεραιότητα, στη βάση των πιο οξυμένων προβλημάτων που βιώνει ο δημότης και η πόλη. 
Η Επιτροπή Διαβούλευσης θα πρέπει να έχει τη διακριτική ευχέρεια να αποφασίζει για τη συζήτηση ή μη θεμάτων που προτείνει μέλος ή ομάδα μελών της Επιτροπής, αντί να είναι ο Πρόεδρος της Επιτροπής ο μόνος που αποκλειστικά επιλέγει και αποφασίζει ποια θέματα θα απασχολήσουν την Επιτροπή.

Σε ζητήματα εξειδικευμένα, π.χ. τεχνικά, οικονομικά, κλπ., να καλούνται και να παρευρίσκονται οι όποιοι ειδικοί έχουν συμβάλει στη σύνταξη των εισηγήσεων.

Οι εισήγησεις να γνωστοποιούνται έγκαιρα, να είναι τεκμηριωμένες (πηγές) και να περιλαμβάνουν απαραίτητα και έναν      α π ο λ ο γ ι σ μ ό   από την πλευρά της Δημοτικής Αρχής για το κάθε συγκεκριμένο θέμα, ώστε να μην επανέρχονται τα ίδια θέματα, με τις ίδιες εισηγήσεις, χωρίς τη σχετική λογοδοσία.

Να δημοσιοποιούνται τα πρακτικά, όπως γίνεται στους περισσότερους δήμους, με ανάρτηση      δ ε λ τ ί ο υ   τ ύ π ο υ  στην ιστοσελίδα του Δήμου, με τις προτάσεις και απόψεις της Επιτροπής (απόσπασμα Πρακτικού) και τις αποφάσεις που πάρθηκαν μετά από     υ π ο χ ρ ε ω τ ι κ ή   ψ η φ ο φ ο ρ ί α,   με ευθύνη του Προέδρου της Επιτροπής, έτσι ακριβώς όπως προβλέπει ο νόμος.

Ο νόμος προτρέπει ακόμα τους δήμους να αξιοποιήσουν το διαδίκτυο  για   η λ ε κ τ ρ ο ν ι κ ή    δ ι α β ο ύ λ ε υ σ η    με τους πολίτες. Οι προτάσεις των φορέων – πολιτών συγκεντρώνονται και συστηματοποιούνται από τις αρμόδιες υπηρεσίες του δήμου και παρουσιάζονται από τον πρόεδρο της δημοτικής επιτροπής διαβούλευσης στην αντίστοιχη συνεδρίασή της.

Στο βαθμό που δεν τηρούνται τα παραπάνω και η ουσία του νόμου θα παραβιάζεται και η Επιτροπή θα τείνει να υποβαθμίζεται σε «βιτρίνα» συμμετοχικής διαδικασίας.