MySpaArt

 

ΜΕΤΑΛΛΑΞΕΙΣ

Οι επιστήμονες δεν έχουν αυταπάτες.

 

Ο ιός SARS-CoV-2 δε πρόκειται να εξαφανιστεί εντελώς, ακόμα και μετά από ικανοποιητικά εκτεταμένους εμβολιασμούς και ύφεση της πανδημίας.  Τα φάρμακα που μπλοκάρουν τον ιό HIV (AIDS) είναι διαθέσιμα εδώ και χρόνια, παρ’ όλα αυτά 1.7 εκατομμύρια άνθρωποι εξακολουθούν να εκδηλώνουν τη νόσο κάθε χρόνο. Τα εμβόλια της πολιομυελίτιδας πρωτοκυκλοφόρησαν τη δεκαετία του ’50, όμως η πολιομυελίτιδα, αν και τείνει να εκριζωθεί, υπάρχει ακόμα σαν νόσημα. Το ίδιο συμβαίνει και με άλλες αρρώστιες, παρά τους εμβολιασμούς, όπως η ιλαρά, η φυματίωση, ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας (ιός HPV).

Το τι θα συμβεί με τον ιό Covid-19 εξαρτάται από το πως θα ανταποκριθεί το ανοσοποιητικό μας σύστημα στα εμβόλια, και ποια θα είναι η εξέλιξη του ιού σε απάντηση της ανοσοποίησης αυτής. Και για τα δυο είναι δύσκολη η πρόβλεψη, γιατί από τη μια το ανοσοποιητικό είναι σύστημα εξαιρετικά πολύπλοκο (μας λένε οι ανοσολόγοι), και από την άλλη η διαδικασία της εξέλιξης, στην προκειμένη περίπτωση των ιών, είναι πιο έξυπνη από μας (μας λένε οι βιολόγοι).

Για αρκετά ιογενή νοσήματα, όπως η ανεμευλογιά και η ιλαρά, η ανοσία διαρκεί ισόβια, ενώ για άλλα εξασθενεί συντομότερα. Υπάρχουν τέσσερις ήπιοι κορωνοϊοί που προκαλούν στον άνθρωπο το κοινό κρυολόγημα, και το ανοσοποιητικό μας σύστημα «θυμάται» πως να αμύνεται απέναντί τους για λιγότερο από ένα χρόνο. Αντίθετα, η ανοσία μετά από νόσηση από  τους τοξικότερους ιούς MERS και SARS διαρκεί αρκετά χρόνια.

Ο ιός COVID-19 βρίσκεται κάπου στη μέση. Μέχρι στιγμής, στις περισσότερες περιπτώσεις φαίνεται πως η ανοσολογική μνήμη διαρκεί τουλάχιστον έξι μήνες, έχει ωστόσο συμβεί άτομα που νόσησαν να ξαναμολυνθούν. Ο Akiko Iwasaki, ανοσολόγος του Yale, εκτιμά πως τα εμβόλια για τον COVID-19 προκαλούν πιο ισχυρή και πιο παρατεταμένη ανοσοποίηση από ότι η φυσική λοίμωξη, γιατί τα εμβόλια παρακάμπτουν τα κόλπα που χρησιμοποιεί ο ιός για να ξεγελάσει και να επιβραδύνει το ανοσοποιητικό σύστημα. «Μπορεί η ανοσία να μη κρατάει για μια ζωή, και δεν αποκλείεται να χρειαστούμε κάποια ενισχυτική δόση εμβολίου σε λίγα χρόνια. Μα, για την ώρα, δεν είναι αυτό το πρόβλημά μας.», λέει ο Iwasaki.

Περισσότερο απασχολεί, ίσως, πως θα συμπεριφερθεί ο ιός όσο αυξάνει ο αριθμός των εμβολιασμένων. Οι ιοί γενικά έχουν την τάση να μεταλλάσσονται, να μεταβάλλουν δηλαδή τα γονίδιά τους. Παράδειγμα, το στέλεχος του Covid-19  (Β 1.1.7.) που απομονώθηκε στη Βρετανία είναι μεταλλαγμένο στέλεχος που καθιστά τον ιό πιο εύκολα μεταδώσιμο. Τέτοια στελέχη προκαλούν ανησυχία, αν και μπορούν να αντιμετωπιστούν στο βαθμό που εφαρμόζονται σωστά τα γνωστά μέτρα υγιεινής, μάσκες, αποστάσεις κλπ…, οδηγίες που βαθμιαία θα αποσύρονται, όσο επιτυγχάνεται ο μαζικός εμβολιασμός. Δεν αποκλείεται να προκύψουν και άλλες μεταλλάξεις, με τέτοια στελέχη του SARS-Cov-2 που να είναι ανθεκτικά στα υπάρχοντα εμβόλια, ή και να μπορούν να προσβάλλουν άτομα που έχουν ήδη νοσήσει. Τέτοιο σενάριο ακολουθεί ο ιός της γρίπης, που οι συνεχείς μεταλλάξεις του μας υποχρεώνουν σε χορήγηση προσαρμοσμένων εμβολίων κάθε χρόνο. Η διαδικασία που θα επιτρέψει να εξελιχθεί αυτό το σενάριο εξαρτάται από τέσσερις τουλάχιστον παράγοντες:

Κατά πρώτο, η συχνότητα με την οποία μεταλλάσσεται ο ιός: είναι γενικά γνωστό ότι οι κορωνοϊοί έχουν μια συχνότητα 10 φορές μικρότερη από εκείνη των ιών της γρίπης (Influenza virus), όμως το βρετανικό στέλεχος εκδήλωσε άμεσα ήδη 17 μεταλλάξεις, νούμερο εντυπωσιακό. Δεύτερο, η πίεση που δέχεται ο ιός στο να αναπτύσσει την προσαρμογή του: προς το παρόν είναι χαμηλή, αλλά μπορεί να εκτοξευτεί όσο αυξάνουν οι εμβολιασμοί. Τρίτο, είναι η κλίμακα της πανδημίας: όσο αυξάνεται η διασπορά του ιού, τόσο θα αυξάνουν οι πιθανότητες να προκύπτουν  μεταλλάξεις ικανές να παρακάμπτουν τα εμβόλια. Τέλος, παραμένει ερωτηματικό το ποια θα είναι η εξέλιξη του ιού παράλληλα με την εφαρμογή των εμβολίων. Το εμβόλιο της ιλαράς παρασκευάστηκε τη δεκαετία ’60, και ο ιός της ιλαράς δεν έχει ακόμα δείξει ανθεκτικότητα απέναντι στο εμβόλιο αυτό, παρά την μεγάλη συχνότητα μεταλλάξεων που τον χαρακτηρίζει, κι αυτό γιατί αυτές οι ίδιες μεταλλάξεις που θα τον καθιστούσαν ανθεκτικό στο εμβόλιο, παράλληλα τον εξασθενούν – σαν να λέγαμε πως ο κλέφτης καταφέρνει να γίνει αόρατος, με συνέπεια, όμως, να μη μπορεί να κουνηθεί.

 

Ο Michael Mina, επιδημιολόγος και ανοσολόγος στο Χάρβαρντ, έχει εκφράσει την ανησυχία του ειδικά για το γεγονός ότι τα κυριότερα εμβόλια που παράγονται σήμερα στοχεύουν όλα τον ίδιο στόχο. Καθοδηγούν το ανοσοποιητικό σύστημα να αναγνωρίζει την πρωτεϊνη spike του κορωνοϊού – τις αιχμές δηλαδή στην επιφάνειά του που ο ιός χρησιμοποιεί για να εισβάλλει στα ανθρώπινα κύτταρα. «Δεν έχει ξανασυμβεί στο παρελθόν να μπλοκάρουμε έναν ιό με τέτοιο τρόπο. Κάνουμε χρήση εμβολίων που είναι λίγο πολύ πανομοιότυπα, σε μια χωρίς προηγούμενο παγκόσμια κλίμακα και ταχύτητα, και σε χρόνο που ο ιός είναι ήδη πολύ διαδεδομένος»

Μελέτες πάνω σε κορωνοϊούς που προκαλούν πιο ήπια νόσηση στον άνθρωπο έχουν δείξει πως η πρωτεϊνη spike των ιών αυτών μπορεί να μεταβληθεί με τρόπο που να διαφεύγουν των μηχανισμών ανοσίας μέσα σε διάστημα μιας ή δύο δεκαετιών. O εξελικτικός βιολόγος Jesse Bloom εκτιμά πως θα ήταν καταστρεπτικό αν ο Covid-19 κατάφερνε το ίδιο. Ωστόσο, εκτιμάται πως τα εμβολιασμένα άτομα θα διατηρούν κάποια υπολειμματική ανοσία απέναντι στο μεταλλαγμένο στέλεχος του ιού. Είναι αρκετοί οι ερευνητές που ασχολούνται με την ταξινόμηση των ειδών των μεταλλάξεων που θα μπορούσαν να γίνουν προβληματικές, επόμενα αν κάτι τέτοιο συμβεί, θα αναγνωριστεί έγκαιρα. Εξ άλλου, τα εμβόλια που χρησιμοποιούν κομμάτι απ’ το γενετικό υλικό του ιού  (το mRNA του), όπως αυτά της Pfizer και της Moderna, είναι φτιαγμένα με τρόπο που επιδέχεται προσαρμογή και μπορούν να τροποποιηθούν κατάλληλα στην περίπτωση που ο ιός μεταλλαχθεί, χωρίς να χρειαστεί να ξεκινήσουν από το μηδέν. «Δεν πιστεύω πως όσα έχουμε πετύχει μπορούν να αχρηστευτούν εύκολα. Καταφέραμε να έχουμε το προβάδισμα, σε σχέση με τον ιό» λέει ο Bloom.

«Χρειάζεται να είμαστε από τώρα σε ετοιμότητα για το ενδεχόμενο ανάπτυξης στελεχών ανθεκτικών στα εμβόλια. Δεν μπορούμε να ξέρουμε πόσο γρήγορα θα συμβεί, είναι όμως βέβαιο ότι θα συμβεί» λέει ο βιολόγος Kristian Andersen, ερευνητής ιογενών λοιμώξεων.

 

Από άρθρο του Ed Yong “Where Year Two of the Pandemic Will Take Us”

https://www.theatlantic.com/health/archive/2020/12/pandemic-year-two/617528/